Banka e Shqipërisë foli. Tani është radha e Bankës Tregtare

Për gjitha problemet që ka tranzicioni ekonomik i Shqipërisë, Banka Qendrore mbetet një institucion që nuk ka pasur luhatje në besueshmëri nga ana e publikut vendas. Si e tillë ajo ka mundur të mbajë inflacionin nën kontroll gjatë viteve të tranzicionit si dhe të krijojë shtratin e duhur rregullator për të lejuar krijimin e institucioneve financiare që kanë çuar në investime e rritje të produktivitetit të ekonomisë dhe bizneseve vendëse.

Por nga ana tjetër publiku është shumë pak i kultivuar në çështjet e ekonomike sa për të analizuar apo përvetësuarvendimet që ndërmerr Banka Qendrore dhe arsyetimet e saj. Kjo distancë mes publikut dhe Bankës Qendrore ka të ngjarë që të ngushtohet në vitet e ardhshme, kur shumë qytetarë do të kenë një kredi në monedhën vendase në bankat tregtare. Në këtë rast çdo ndryshim ose ulje e normës së interesit nga guvernatori i bankës qendrore, gjithmonë në rast se pavarësia institucionale vazhdon siç është sot, do të shndërrojë këtë pozicion në më të rëndësishëm se vetë Kryeministrin e vendit, ashtu siç thoshte dhe Bill Klinton në vitet 1990: është ekonomia, budalla.

Gjatë katër viteve të fundit Banka e Shqipërisë ka reaguar në kohë dhe me vendosmëri për të mënjanuar çdo efekt negativ në sistemin financiar vendas. Si shembull mund të përmendim suksesin në parandalimin e një paniku bankar në vitin 2008, duke rikthyer tërësisht besimin te bankat vendase, aq sa sot thuhet se po pëlcasin nga depozitat e qytetarëve. Së dyti, mori masa të duhura për monitorim e mbikëqyrje të përditshme të bankave të nivelit të dytë. Të dyja këto masa vunë në test besueshmërinë dhe aftësinë e bankës qendrore për të reaguar në kohë dhe me fuqinë e duhur për të përballur me sukses një situatë financiare të paprecedentë për ekonominë.

Nga ana tjetër masa e tretë lehtësuese për ekonominë reale vendase ka qenë dhe ndjekja e një politike monetare ekspansioniste, duke ulur normën bazë të interesit. Mund të kujtojmë se në fillimet e krizës globale, shtator 2008, norma e interesit e bankës qendrore ishte 6.25%, duke u ulur në mënyrë të vazhdueshme, pothuajse çdo tre muaj deri sa sot ajo qëndron në 4.25%, pra 2 për qind më pak.  Por sot një ndër shqetësimet legjitime të Bankës Qendrore është mosreagimi i bankave të nivelit të dytë ndaj ndryshimit të normës bazë të interesit, ku interesat për kreditë mbeten në të njëjtat nivele, dhe madje edhe ritmi i rritjes së kredisë vazhdon të jetë i ulët, njëlloj si më parë. Reagimi i institucioneve private është në kontrast me kushtet favorizuese që ka krijuar politika fiskale e qeverisë për sistemin e taksave në vend, të cilat u aplikuan për fatin e bizneseve tona afërsisht një vit para se bota të goditej nga kriza më e madhe financiare e tetëdhjetë viteve të fundit.

Për këtë arsye, shumë mund të pyesin se çfarë rëndësie ka mosndryshimi i normës bazë të interesit në 4.25% gjatë mbledhjes së Këshillit Mbikëqyrës për ekonominë vendase?

Në vetvete dhe fakti që kjo normë nuk është ulur më tej është një tregues i mirë në parashikimin e Bankës për mbarëvajtjen e ekonomisë vendase dhe inflacionit në muajt e ardhshëm. Në fjalën e tij guvernatori Ardian Fullani u shpreh se ‘parashikimet bazë për ecurinë e pritur të ekonomisë në të ardhmen vijojnë t’u përmbahen vlerësimeve tona të mëparshme për një rritje ekonomike pozitive, por nën potencial’.

Politika monetare e Shqipërisë është në pozicion të mirë, ndryshe nga shumë vende të botës, përfshirë dhe vende të zhvilluara, si Anglia dhe Amerika, ku bankat qendrore kanë ulur koston e huasë afërsisht në zero dhe janë detyruar të ndjekin politika të paprecedenta monetare për t’i ardhur në ndihmë ekonomisë (quantitative easing). Për këtë arsye politika monetare e Shqipërisë ka akoma hapësirë për të ndikuar apo ndihmuar ekonominë vendase dhe në rastet ekstreme në të ardhmen. Por padyshim që tani pesha kryesore u mbetet bankave të sektorit privat, të cilat duhet të rrisin gamën e produkteve që ofrojnë për bizneset dhe qytetarët. Gjithashtu, politikat e ndjekura nga bankat tregtare gjatë viteve të para duhen rishikuar dhe të bëhen më elastike për t’u përshtatur me kushtet e reja të ekonomisë vendase. Për fat të keq shumë ide të mira biznesi nuk materializohen për shkak të procedurave të tilla si mungesës së kolateralit. Një ndër sugjerimet e dhëna nga institucionet ndërkombëtare për shtytjen e rritjes ekonomike është ndërtimi i strukturave të kreditimit që kanë në fokus ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, që përbëjnë mbi 90% të bizneseve private në vend. Vështirësitë ekonomike nuk i filloi ekonomia shqiptare, por aktorët e ekonomisë shqiptare mundet ta kalojnë këtë ngërç së bashku.